رودخانه ارس

ارس نام رودخانه‌ای نسبتاً پرآب و خروشان است که در فاصله ۲ کیلومتری جلفا پس از گذشت از بستر تنگ کوهستانی که در کوههای نزدیک جلفا ایجاد نموده است وارد جلفا می شود. رودخانه ارس که از کشور ترکیه سرچشمه مى گیرد، حدود۴۵۰ کیلومتر از مرز آبى جمهورى اسلامى ایران با کشورهاى آذربایجان و ارمنستان را تشکیل مى دهد.

تاریخ و پیدایش نام رود ارس :

 شهرهای مدفون شده در دامنه کوههای آرارات بزرگ ( الحارث ) و آرارات کوچک (الحویرث ) که در حال حاضر در کشور ترکیه قرار دارند و دامنه آنها مربوط به خاک ایران است را به اصحاب رس نسبت می دهند و نام رود ارس نیز که سرچشمه آن از قسمتهایی از این دو کوه است از همان رس گرفته شده است. ناگفته نماند که رس در لغت به معنی چاه و هر چیز کنده شده است. نام محلی این رود به ارمنی آراکس و به ترکی آراز است. نام اَرَس ریشه پارسی دارد و به معنای زلال و بی غل و غش است. رودخانه ارس در سال ۱۸۱۳ میلادی در پی عهدنامه گلستان به عنوان مرز ایران و روسیه برگزیده شد و تمامی مناطق شمال این رود از ایران جدا و به خاک روسیه افزوده شد.

سرچشمه ها ، موقعیت و مشخصات رودخانه ارس :

 حوضه آبریز ارس جلگه پستی در نیمه شمالی استان‌های آ. شرقی و غربی و اردبیل است و آب و هوای معتدلی نسبت به نیمه جنوبی این استانها دارد بارش فراوان در این منطقه علاوه بر کمک به اعتدال آب و هوا باعث ایجاد رودخانه‌های متعدد با دبی (حجم آب در واحد زمان /Sec M3 ( زیاد شده است. برخی از این رودها سرشاخه‌های متعددی در کشورهای همجوار (ترکیه- آذربایجان- ارمنستان) دارند و در نهایت به دریای خزر راه می‌یابند.

 سرچشمه آن از کوههای مین گول داغ (هزار برکه) ترکیه واقع در جنوب شهر ارزروم است ، محل مذکور که در مرکز تجمع آبهای این کوهها وتشکیل ارس بوده ، بیش از ۸۰۰ متراز سطح دریا ارتفاع ندارد. طول رود از سرچشمه تا مصب قریب ۱۰۷۲ کیلومتر است که پس از سرازیر شدن از سرچشمه در نقطه ای به اسم « دوالو » وارد خاک ایران شده و از همین محل تا نقطه « قره دونی »  که آخرین حد فاصل خاک ایران و ارس می باشد ، در شمال غربی ایران جریان دارد. رودخانه ارس پس از عبور از « قره دونی » وارد خاک قره باغ می شود و با طی مسیر در جمهوری آذربایجان به رودخانه « کورا » می پیوندندد و به دریای خزر می ریزد.

 شعباتی که از خاک قفقازیه وارد رود ارس می شود عبارتند از : آرپاچای-رود نخجوان-رود کر. همچنین شعباتی که از خاک ایران وارد رود ارس می شود عبارتنداز: رود زنگماراز ماکو- رود آغ چای و قطور چای از خوی- رود زیلبیر از مرند – رود کوک گنبد از قره داغ – دره رود مغان.

عرض رودخانه ارس در جلفا گاهی تا ۲۰۰متر و ارتفاع وعمق بستر آن به ۲ تا ۳ متر می رسد. عریضترین نقطه رودخانه در نزدیکی شهر جلفا میباشد که بیش از ۲۰۰ متر عرض و بیش از ۴ متر عمق دارد که می توان سومین رودخانه ایران از لحاظ قدرت آب تلقی کرد. بستر رودخانه ارس دارای شیب زیادی بوده که آب با سرعت درآن جریان دارد و مثل رودهای دیگر نمی توان بر روی آن قایقرانی کرد ولی اگر قایق موتور دار باشد می توان از آن استفاده نمود.

در نزدیکی پاسگاه سیه رود که میان جلفا و خدا آفرین قرار گرفته درطی سالهای طولانی بستر خود را در دره یک کوهستان صخره ای ، بقدری پائین برده که بشکل یک دیواره کاملا عمودی با ژرفای خیلی زیاد درآمده بطوریکه این بستر بصورت یک پرتگاه خیلی خطرناک می باشد و مجرای ژرف ارس در این ناحیه به اسم (جاموش بغان بندی) که به فارسی یعنی بندی که گاومییش را خفه می کند نامیده می شود که دارای چشم انداز بسیار زیبایی می باشد.

جاذبه های توریستی منطقه :

 طبیعت زیبا و تاریخ غنی، منطقه ارس را به یکی از مناطق ویژه توریستی تبدیل کرده است. کوهستان های بلند منطقه همه ساله کوهنوردان زیادی را به خود میخواند. رود زیبای ارس با مسیر پر پیچ و خم و حکایت های غریب خود یکی دیگر از جاذبه های گردشگری است. حیات وحش ارسباران با پوشش گیاهی منحصر به فرد و منطقه کیامکی با تنوع زیستی بی نظیر، سایر جاذبه های توریستی این منطقه به شمار میروند.

 ۱- کلیسای سنت استپانوس در ۱۶ کیلومتری غرب جلفا و به فاصله ی ۳ کیلومتری کرانه جنوبی ارس و در روستای متروکه ای به نام دره شام قرار دارد و نام کلیسا ملهم از نام استپانوس شهید اول راه مسیحیت می باشد و به علت استقرار آن در روستای دره شام به این نام نیز خوانده می شود.

۲- بر روی رودخانه ارس دو پل تاریخی به فاصله صد متر از یکدیگر بنا شده که به نام خدا آفرین مشهورند. پل اول به دوره سلجوقیان (۵۵۲- ۳۹۱ ه ق منسوب است. ۱۶۰ متر طول و ۱۵ طاق دارد. پل دوم خدا آفرین به طول حدود ۱۲۰ متر ودارای ۱۰ طاق ، و منسوب به دوره صفوی ( ۱۱۴۸ – ۹۰۷ ه ق ) است .

۳- حمام کردشت بر کنار رود ارس و در جوار روستای کردشت واقع شده است. دارای طراحی داخلی ونقاشی های دیواری بسیار جالب است. قدمت این حمام به بیش از دو قرن می رسد.